Tác giả:
Giuse Lê Minh Thông, O.P.
Email: josleminhthong@gmail.com
Email: josleminhthong@gmail.com
Cập nhật, ngày 27 tháng 04 năm 2020.
Nội dung
I. “Rượu hảo hạng” trong đời hôn nhân (2,1-12)
II. “Sinh con” và “làm con”
1. Cơn đau và niềm vui khi
sinh con (16,21)
2. Được sinh ra một lần nữa
(3,1-8)
3. Sinh ra làm con Thiên Chúa
(1,12-13)
III. Gia đình ruột thịt và gia đình người tin
1. Gia đình mới khai sinh từ thập giá (19,25-27)
2. Trở thành anh chị em trong
gia đình mới
3. Ai là cha, Thiên Chúa hay
quỷ? (8,31-44)
Kết luận
Dẫn nhập
Tin Mừng Gio-an kể về cuộc đời và sứ
vụ Đức Giê-su, vậy có thể nói gì về đời sống hôn nhân và gia đình trong Tin
Mừng này? Bài viết tập trung vào một số đoạn văn để tìm hiểu đề tài. Câu hỏi
đặt ra từ hai phía: Hôn nhân và gia đình góp phần thế nào vào sứ vụ và mặc khải
của Đức Giê-su? Đức Giê-su mang lại điều gì thiết thực cho đời sống hôn nhân và
gia đình? Đề tài được trình bày qua ba mục: (I) “rượu hảo hạng” trong đời hôn
nhân; (II) “sinh con” và “làm con”; (III) gia đình ruột thịt
và gia đình người tin.
I. “Rượu hảo hạng” trong đời hôn nhân (2,1-12)
Tin Mừng chỉ dùng từ “tiệc cưới” 2
lần (2,1.2) trong dấu lạ đầu tiên tại Ca-na (2,1-12).
Câu chuyện mở đầu ở 2,1-2: “1 Ngày thứ ba, có tiệc cưới tại Ca-na miền Ga-li-lê,
và thân mẫu Đức Giê-su ở đó. 2 Đức Giê-su và các môn đệ của Người cũng được mời
đến tiệc cưới.” (Xem Bản văn Gio-an, Tin Mừng và ba thư). Hai câu này giới thiệu các nhân vật của trình thuật: thân mẫu, Đức
Giê-su và các môn đệ. Bản văn không giới thiệu cô dâu, chú rể, cũng không kể về
diễn tiến tiệc cưới mà đi vào vấn đề chính: “hết rượu”, ngay đầu câu chuyện ở
2,3: “Vì thiếu rượu, thân mẫu Đức Giê-su nói với Người:
‘Họ không có rượu nữa.’” Sau khi Đức Giê-su làm cho sáu chum đầy nước (tất cả
khoảng 600 lít) hoá thành rượu ngon, người quản tiệc gọi chú rể và nói ở 2,10:
“Mọi người đãi rượu ngon trước, và khi khách đã ngà ngà mới đãi rượu xoàng
hơn. Còn anh, anh giữ rượu ngon đến bây giờ.” Người thuật chuyện kết luận dấu lạ
trong câu tiếp theo ở 2,11: “Đức Giê-su đã làm dấu lạ đầu tiên này tại
Ca-na, miền Ga-li-lê, Người đã tỏ vinh quang của Người, và các
môn đệ của Người đã tin vào Người.” Khung cảnh tiệc cưới trở thành nơi Đức
Giê-su “bày tỏ vinh quang” (2,11b) và các môn đệ đã nhận ra và “đã tin vào
Người” (2,11c).
Đoạn Tin Mừng
này thường đọc trong lễ cưới với nhiều ý nghĩa. Trước hết sự hiện diện của thân
mẫu, Đức Giê-su và các môn đệ cho thấy tầm quan trọng của bữa tiệc khởi đầu đời
sống hôn nhân. Các ngài hiện diện để chia sẻ niềm vui, giúp đỡ và nhất là giải
quyết vấn đề khó khăn: “hết rượu”. Liệu tiệc cưới ngày nay còn cảm nhận được sự
hiện diện quý báu của thân mẫu, Đức Giê-su và các môn đệ hay không? Hôn nhân ngày nay
có thể gặp những khó khăn như thiếu tình yêu, thiếu quảng đại, thiếu hiểu biết,
thiếu tôn trọng nhau, không thể tha thứ và đón nhận nhau... đó là dấu chỉ “hết
rượu” trong đời hôn nhân. Vậy tìm đâu ra rượu ngon để đem lại niềm vui cho mọi
người trong bữa tiệc lớn của đời hôn nhân?
Theo lời ông
quản tiệc, người ta thường đãi “rượu ngon” trước, “rượu xoàng” sau, nhưng theo
mạch văn thì rượu đãi trước trong tiệc cưới (giả thiết là rượu ngon) đã trở
thành “rượu xoàng” khi so với “rượu hảo hạng” Đức Giê-su ban tặng cách dồi dào
(600 lít). Mạch văn cho phép hiểu, khả năng của con người chỉ làm được thứ rượu
gọi là “rượu xoàng” đến thứ “rượu xoàng hơn” để đãi nhau. Nếu đời hôn nhân mà
không có thứ “rượu ngon”, “rượu hảo hạng” từ nơi Đức Giê-su thì nguy cơ đổ vỡ
có thể xảy ra. Để đời sống hôn nhân và gia đình luôn tràn đầy niềm vui bằng thứ
“rượu hảo hạng” và không lo “hết rượu” thì cần có sự hiện diện của thân mẫu, nhận
ra “vinh quang” của Đức Giê-su và “tin vào” Người (2,11). Với thứ “rượu chất
lượng cao” Đức Giê-su ban tặng, vợ chồng sẽ vượt qua mọi khó khăn thử thách
trong đời hôn nhân và đứng vững trước những tác động tiêu cực đến từ bên trong
cũng như bên ngoài. Đức Giê-su khởi đầu sứ vụ ở tiệc cưới Ca-na, và giới thiệu
với mọi người thứ rượu mới so với Cựu Ước, thứ rượu hảo hạng, có khả năng mang lại niềm vui đích thực cho đời
sống hôn nhân.
II. “Sinh con” và “làm con”
Trình bày thần
học qua kinh nghiệm đời sống gia đình: “sinh con” và “làm con” là điểm độc đáo
của Tin Mừng Gio-an. Đề tài này được tìm hiểu qua ba điểm: (1) cơn đau và niềm
vui khi sinh con (16,21); (2) được sinh ra một lần nữa (3,1-8); (3) sinh ra làm
con Thiên Chúa (1,12-13).
Hình ảnh người
phụ nữ sinh con là giai đoạn tiếp theo sau tiệc cưới với nỗi lo và niềm vui của
đời sống hôn nhân. Đức Giê-su so sánh điều này với nỗi buồn và niềm vui của các
môn đệ khi nói với họ ở 16,21-22: “21 Người đàn bà khi sinh con thì lo buồn vì giờ
của mình đã đến; nhưng sinh con rồi thì không còn nhớ đến cơn
gian nan nữa, vì niềm vui là một con người đã được sinh ra trong thế gian. 22
Anh em cũng vậy, bây giờ anh em lo buồn, nhưng Thầy sẽ lại thấy anh em, và lòng
anh em sẽ vui mừng; và niềm vui của anh em, không ai lấy khỏi anh em được.”
Sinh con là
biến cố quan trọng trong đời người phụ nữ, lo lắng trước khi sinh và niềm vui
của đại gia đình khi “mẹ tròn con vuông”. Tương phản giữa “lo lắng” trước và
“vui mừng” sau khi sinh con được so sánh với nỗi buồn của các môn đệ khi
Đức Giê-su bước vào cuộc Thương Khó và niềm vui khi gặp lại Thầy đã Phục Sinh.
Đức Giê-su sẽ bị người ta giết chết và các môn đệ bị bách hại, nhưng Đức Giê-su
hứa là “nỗi buồn của anh em sẽ trở thành niềm vui” (16,20a), đó là niềm vui của
người mẹ đã sinh con, vui vì “một con người đã được sinh ra trong thế gian”
(16,21b). Đối với các môn đệ, có Đức Giê-su Phục Sinh ở với mình là niềm vui lớn
lao và bền bỉ. Đó là niềm vui không ai lấy khỏi các môn đệ được (16,22c).
Khi so sánh người
mẹ sinh con với hành trình người môn đệ, Đức Giê-su đề cao vai trò làm mẹ, như
thể chính các môn đệ cũng đang trải qua tiến trình sinh nở, phải trải qua đau
đớn mới đạt tới niềm vui đích thực. Hình ảnh cưu mang và sinh nở còn áp dụng
cho tất cả mọi công trình, mọi hoạt động của con người. Cưu mang công trình xây
dựng, công trình nghiên cứu có thể kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm, và hoàn
thành được hay không vẫn ở phía trước. Có thể ví đời người môn đệ là một chuỗi
cưu mang và sinh nở. Khác với những công trình trần thế có thể “gãy gánh dọc
đường”, Đức Giê-su hứa cho những ai tin vào Người rằng những nỗi đau trong hiện
tại chắc chắn sẽ kết thúc trong niềm vui. Ước mong hình ảnh người phụ nữ sinh
con trở thành biểu tượng và nguyên tắc sống cho đời sống hôn nhân và gia đình
và nhất là cuộc đời người tin. Trong mọi khó khăn thử thách, sự hiện diện của
Đức Giê-su là niềm vui lớn lao, sâu xa và bền bỉ.
Đặc biệt Đức Giê-su
ban “niềm vui” và “bình an” cho các môn đệ ngay lúc họ đang xao xuyến và sợ
hãi. Đức Giê-su nói với các môn đệ ở 14,27-28a: “27 Thầy để lại bình an cho anh
em, Thầy ban cho anh em bình an của Thầy. Không như thế gian ban mà chính Thầy ban cho
anh em. Lòng anh em đừng xao xuyến, đừng sợ hãi. 28a Anh em đã nghe chính Thầy
đã nói với anh em: ‘Thầy ra đi và Thầy đến với anh em.’” Đức Giê-su phân biệt rõ “bình an của thế gian” và
“bình an của Người” là thứ bình an có khả năng vượt qua, vượt lên trên “xao xuyến”
và “sợ hãi” trong hiện tại. Thứ bình an ấy được bảo đảm bằng chính sự hiện diện
của Đức Giê-su: “Thầy đến với anh em ” (14,28a).
Lắng nghe và
đón nhận giáo huấn Đức Giê-su sẽ làm cho niềm vui của Người trở thành niềm vui
của các môn đệ, đó là niềm vui trọn vẹn như Đức Giê-su nói với họ ở 15,11: “Các
điều ấy, Thầy đã nói với anh em để niềm vui của Thầy ở trong anh em và niềm vui
của anh em được trọn vẹn.” “Các điều ấy” là những gì Đức Giê-su đã nói trước
đó, cụ thể là mặc khải về “tương quan tình yêu”, “ở lại trong tình yêu” và “giữ
các điều răn” (15,9-10); mặc khải về “người trồng nho”, “cây nho” và “cành nho”
(15,1-8). Trong bối cảnh rộng hơn là mặc khải trong ch. 13–14. Đối với độc giả
hôm nay, “các điều ấy” gợi đến toàn bộ giáo huấn của Đức Giê-su trong Tin Mừng.
Đó là lời sự sống, lời đem lại bình an và niềm vui đích thực.
Niềm vui và bình
an Đức Giê-su ban tặng bao trùm cả hai yếu tố: thời gian và không gian: (1)
Niềm vui và bình an theo dòng thời gian (trước và sau) là niềm vui của người mẹ
sau khi sinh con (buồn trước, vui sau). Yếu tố thời gian đề cao biến cố Thương
Khó – Phục Sinh (xao xuyến, sợ hãi trước; sau đó là niềm vui gặp lại Thầy, đón
nhận bình an và hân hoan lên đường rao giảng Tin Mừng). Đây là biến cố nền tảng,
mang lại niềm vui và bình an đích thực. (2) Niềm vui và bình an theo chiều kích
không gian là được ban xuống từ trời cao, từ thượng giới. Niềm vui và bình an là
quà tặng ngay lúc con người đang gặp thử thách ở hạ giới. Nên bình an và niềm
vui của Đức Giê-su không làm biến mất gian nan khốn khó, nhưng làm cho người tin
đứng vững trước mọi khó khăn thử thách. (Xem bài viết: “Khủng hoảng và giải pháp”; sách Khủng hoảng và giải pháp cho các môn đệ, tr. 226-253.
Qua hình ảnh
nỗi buồn và niềm vui của người mẹ sinh con, đời sống hôn nhân và gia đình ví
như những cuộc cưu mang và sinh nở không ngừng, nghĩa là luôn đối diện với
những khó khăn, bấp bênh, mong manh của phận người. Nguy cơ hôn nhân đổ vỡ,
xung đột gia đình vẫn còn đó. Giữa mây mù, bão tố làm sao để đứng vững và vượt
qua sóng gió? Tin Mừng mở ra con đường cho những ai muốn nếm hưởng bình an và
niềm vui sâu xa, trọn vẹn và bền bỉ. Con đường đó là mở lòng đón nhận quyền
năng và tình yêu của Đức Giê-su; bước vào tương quan với Người, tin vào Người; lắng
nghe và sống giáo huấn của Người; xác tín Người đồng hành với ta trong gian nan
thử thách. Lời cuối cùng Đức Giê-su nói với các môn đệ trước khi bước vào cuộc
Thương Khó vừa là lời động viên, vừa là lời hứa chiến thắng dành cho người tin
trong đời sống hôn nhân và gia đình: “Trong thế gian, anh em có sự khốn khó,
nhưng anh em hãy can đảm, chính Thầy đã thắng thế gian” (16,33b). Đời sống hôn
nhân và gia đình sẽ là niềm vui và hạnh phúc lớn lao nếu như mỗi thành viên sống
bình an và niềm vui của Đức Giê-su.
2. Được sinh ra một lần nữa
(3,1-8)
Mọi người hiện
hữu trong trần gian đều được sinh ra bởi một người mẹ. Tuy nhiên để thưởng thức
thứ “rượu hào hạng”, nếm hưởng niềm vui và bình an đích thực trong mọi hoàn cảnh
thì cần “được sinh ra một lần nữa”. Đức Giê-su mặc khải cho Ni-cô-đê-mô ở 3,3:
“A-men, a-men, Tôi nói cho ông: Nếu ai không được sinh ra một lần nữa (anothen),
thì không thể thấy vương quốc Thiên Chúa.” Đức Giê-su dùng tính từ Hy-lạp “anothen”
có hai nghĩa: “một lần nữa” và “bởi trên”. Ni-cô-đê-mô hiểu theo nghĩa sinh ra
“một lần nữa” nên hỏi lại Đức Giê-su ở 3,4: “Làm sao một người có thể được sinh
ra khi đã già? Chẳng lẽ có thể trở vào lòng mẹ của mình lần thứ hai để được
sinh ra sao?” Đây là kỹ thuật hành văn hiểu lầm làm nổi bật tư cách mặc khải
của Đức Giê-su. Lời Người dị nghĩa, gây hiểu lầm. Qua thắc mắc của nhân vật trong
câu chuyện, Đức Giê-su giải thích ở 3,5: “A-men, a-men, Tôi nói cho ông: Nếu ai
không được sinh ra bởi nước và Thần Khí, thì không thể bước vào vương quốc Thiên
Chúa.” Vậy “được sinh ra một lần nữa” (3,3a) là “được sinh ra bởi nước và Thần
Khí”, nghĩa là mở lòng đón nhận sự sống mới Đức Giê-su ban tặng nhờ tin vào
Người, chứ không phải chui vào lòng mẹ để sinh ra về thể lý như Ni-cô-đê-mô nói
(3,4).
Đến với và tin
vào Đức Giê-su là được sinh ra một lần nữa bởi trên. Liệu vợ chồng trong đời sống
hôn nhân và các thành viên trong gia đình có sự sống mới nhờ được sinh ra bởi
nước và Thần Khí không? Bởi vì sự sống mới trong Đức Giê-su là thiết yếu để xây
dựng hôn nhân và gia đình. Sự sống mới giúp tôn trọng lẫn nhau; nhận ra sự khác
biệt bổ túc lẫn nhau thay vì gây chia rẽ, xung đột; đem lại tự do trong tình yêu
và làm cho người khác được tự do yêu thương, thay vì “phải thương”, nghĩa là “bị
thương”. Tình yêu thiếu tự do sẽ để lại “vết thương”, gây “đau thương” và làm “tổn
thương” tình yêu đích thực.
3. Sinh ra làm con Thiên Chúa
(1,12-13)
Con cái là
thành phần của đời sống gia đình. Lời tựa nói đến mục đích của Tin Mừng; đó là mời
gọi mọi người và độc giả làm con cái Thiên Chúa. Tác giả lời tựa viết ở
1,12-13: “12 Nhưng những ai đã đón nhận Người (Lời, Logos), Người cho họ
quyền trở nên con Thiên Chúa. Họ là những người tin vào danh của Người. 13
Họ được sinh ra không bởi khí huyết, cũng không bởi ước muốn của người phàm,
cũng không bởi ước muốn của đàn ông, nhưng bởi Thiên Chúa.” Ai đón nhận
“Lời – Đức Giê-su” thì trở nên con Thiên Chúa. Tin Mừng dùng hình ảnh “con cái”
trong đời sống gia đình để nói về “con cái” Thiên Chúa. Con cái trong gia đình
được cha mẹ sinh ra, còn con cái Thiên Chúa thì được sinh ra bởi Thiên Chúa nhờ
tin vào Đức Giê-su. Người tin có Thiên Chúa là Cha, tuy nhiên điều này còn lệ
thuộc vào hành động và lựa chọn cụ thể (xem “III.3 Ai là cha, Thiên Chúa hay
quỷ”).
III. Gia đình ruột thịt và gia đình người tin
Qua hình ảnh
gia đình, Tin Mừng Gio-an xây dựng một gia đình mới trong niềm tin. Đề tài này được
phân tích qua ba mục: (1) một gia đình mới khai sinh từ thập giá; (2) trở thành
anh chị em trong gia đình mới; (3) ai là cha, Thiên Chúa hay quỷ? (Ga 8,31-44).
Những gì xảy ra
dưới chân thập giá có ý nghĩa thần học quan trọng. Người thuật chuyện kể ở
19,25-27: “25 Vậy đứng gần thập giá Đức Giê-su, có thân mẫu của Người và chị
của thân mẫu Người, Ma-ri-a vợ ông Cơ-lô-pát và Ma-ri-a Mác-đa-la. 26 Khi Đức Giê-su thấy thân mẫu và môn đệ đứng bên
cạnh, – môn đệ Người yêu mến –, Người nói với thân
mẫu: ‘Thưa bà, đây là con của bà.’ 27 Rồi Người nói với môn đệ: ‘Đây là mẹ của
anh.’ Và kể từ giờ đó, người môn đệ đón nhận mẹ về nhà mình.”
Tên riêng thân mẫu Đức Giê-su không xuất hiện trong Tin Mừng Gio-an. Tin
Mừng này chỉ dùng cách gọi “thân mẫu”, 10 lần: 2,1.3.5.12; 6,42;
19,25a.25b.26a.26b.27. Tác giả cố ý gọi như thế nhằm đề cao chức năng làm
mẹ trong tương quan với con là Đức Giê-su. Thân mẫu chỉ xuất hiện hai lần trong Tin Mừng: ở
đầu Tin Mừng trong tiệc cưới Ca-na (2,1-12) và ở cuối Tin Mừng dưới chân thập
giá (19,25-27). Trong hai trình thuật này, Đức Giê-su gọi Mẹ của Người là “gunê”
(bà, người nữ). Kiểu xưng hô này gợi đến “người đàn bà” trong lời Đức Chúa phán
với con rắn đầu sách Sáng thế ở St 3,15: “Ta sẽ gây mối thù giữa mi và người
đàn bà, giữa dòng giống mi và dòng giống người ấy; dòng giống đó sẽ đánh vào
đầu mi, và mi sẽ cắn vào gót nó.” Vậy thân mẫu Đức Giê-su, đại diện dân
Ít-ra-en, thừa hưởng lời Đức Chúa đã hứa. Mẹ giới thiệu Con của Mẹ ở đầu Tin
Mừng (tiệc cưới Ca-na), Con của Mẹ giới thiệu cho Mẹ một người con khác là môn
đệ Người yêu mến vào cuối Tin Mừng (lúc hấp hối trên thập giá). Qua đó, Đức Giê-su
thiết lập gia đình mới gồm những kẻ tin vào Người. Một gia đình mà trong đó tình
yêu của Đức Giê-su nối kết mọi người lại với nhau. Tin Mừng trình bày cái chết
của Đức Giê-su là vì yêu mến những kẻ thuộc về Người cho đến cùng về thời gian,
cho đến tột cùng về mức độ (13,1); đó là hy sinh mạng sống mình vì đàn chiên (10,11.17-18;
15,13). Từ nay, tương quan gia đình ruột
thịt (Đức Giê-su và thân mẫu) được mở rộng thành gia đình người tin (người tin
và thân mẫu Đức Giê-su).
Lời Đức Giê-su nói với thân mẫu: “Thưa bà, đây là con của bà” (19,26b) và với
môn đệ Người yêu mến: “Đây là mẹ của anh” (19,27a) được trình bày theo lối văn
mặc khải thần học. Người mặc khải cho thân
mẫu sứ vụ làm mẹ môn đệ Người yêu mến, và mặc khải cho môn đệ này tư cách làm
con của thân mẫu của Người. Mối tương quan mới trong tư cách “làm mẹ” và “làm
con” khai sinh cộng đoàn Hội Thánh qua chi tiết: “Và kể từ giờ đó, người môn đệ
đón nhận (elaben) bà về nhà mình” (19,27b). Không phải thân mẫu đón nhận người môn đệ về nhà
thân mẫu mà là ngược lại: môn đệ Đức Giê-su yêu mến đón nhận thân mẫu về nhà
mình. Động từ “lambanô”
(đón nhận, nhận lấy, tiếp đón) ở 19,27b vừa diễn tả nối kết giữa dân Ít-ra-en
với cộng đoàn môn đệ Đức Giê-su, vừa diễn tả sự mới mẻ so với Cựu Ước. Cộng
đoàn người tin trở thành nơi đón nhận ơn cứu độ và sự sống đời đời, nơi nhận
biết Thiên Chúa và bước vào tương quan với Người.
Như thế lời hứa cứu độ của Đức Chúa dành cho toàn thể nhân loại nói chung,
và dành cho dân Ít-ra-en nói riêng đã được thực hiện trong sự kiện thân mẫu Đức
Giê-su hội nhập vào cộng đoàn môn đệ Đức Giê-su, mà đại diện là môn đệ Người yêu
mến. Trước khi rời khỏi thế gian về với Cha, qua lời
trăn trối, Đức Giê-su thiết lập gia đình mới là cộng đoàn Hội Thánh. (Xem bài
viết “Ba môn đệ vô danh và môn đệ Đức Giê-su yêu mến”; sách Người môn đệ Đức Giê-su yêu mến trong Tin Mừng thứ
tư là ai?, tr. 234-139). Ước gì các thành viên trong gia đình
ruột thịt trở thành thành viên gia đình mới trong lòng tin, có thân mẫu Đức
Giê-su là mẹ, có Thiên Chúa là cha, có Đức Giê-su là anh, và người tin trở
thành anh chị em với nhau.
2. Trở thành anh chị em trong
gia đình mới
Tin
Mừng Gio-an dùng từ “adelphos” (anh em), và “adelphê” (chị em),
để nói về quan hệ ruột thịt, họ hàng, cũng như
tương quan anh chị em trong cộng đoàn người tin. Phần này trình bày ba điểm: (1)
anh chị em ruột thịt, họ hàng; (2) trở thành anh em của Đức Giê-su; (3) người
tin là anh chị em với nhau.
(1) Trong tương quan anh, chị, em, tiếng Hy-lạp không phân biệt tuổi lớn (anh, chị) hay nhỏ (em). Dựa
theo truyền thống Kinh Thánh, em thường nổi bật hơn anh, chẳng hạn Ca-in và A-ben;
E-sau và Gia-cóp; Đa-vít là em út…, nên một số bản dịch chọn gọi An-rê là “anh”
và Si-mon Phê-rô là “em” (nổi bật hơn anh). Từ “adelphos” được dùng để nói về hai anh em An-rê và Phê-rô (1,40.41; 6,8), và nói về “anh em của Đức Giê-su” (2,12; 7,3.5.10). Về
gia đình ba chị em ở làng Bê-ta-ni-a, bản văn dùng từ “adelphos” (giống đực) để nói về La-da-rô (11,2.19.21.23.32)
và từ “adelphê” (giống
cái) để nói về hai chị em Mác-ta và Ma-ri-a (11,1.3.5.28.39).
Câu
chuyện La-da-rô mở đầu ở 11,1: “Có một người bệnh là La-da-rô ở
Bê-ta-ni-a, làng của Ma-ri-a và Mác-ta, chị của cô ấy.” Đức Giê-su yêu mến
ba chị em gia đình này (11,5) nhưng không đến cứu La-da-rô khỏi bệnh (11,6). Và
điều gì phải đến đã đến, khi La-da-rô chết được 4 ngày (11,39) thì Đức Giê-su mới
tới thăm gia đình. Tại sao Đức Giê-su không đến sớm hơn để cứu La-da-rô? Người
không đến là để mặc khải cho mọi người biết rằng chết thể lý là đương nhiên
trong thân phận làm người, sứ vụ của Đức Giê-su không phải cứu con người khỏi
chết thể lý. Vậy tại sao lại gọi La-da-rô ra khỏi mồ? Việc Đức Giê-su gọi
La-da-rô ra khỏi mồ (11,43) không đề cao sự sống thể lý mà là dấu chỉ về sự
chết và sự sống lại của Người. Dấu lạ này nhằm minh chứng lời Đức Giê-su
mặc khải cho Mác-ta ở 11,25-26a: “Chính Thầy là sự sống lại và là sự sống. Ai
tin vào Thầy, dù đã chết cũng sẽ được sống, 26a và tất cả những ai sống và tin
vào Thầy, muôn đời sẽ không chết.” Qua gia đình ba chị em, Đức Giê-su bày tỏ
tình yêu của Người đến mọi gia đình và đem đến cho người tin điều lớn lao hơn
cả việc sống lại thể lý: Bất kỳ ai tin vào Đức Giê-su thì ngay bây giờ đã có sự
sống đời đời rồi. Liệu người tin hôm nay có xác tín và cảm nhận sự sống đời đời
Đức Giê-su ban tặng nơi mình không? (Xem bài viết “Ga 11,1-54. Chết và sống của La-da-rô, Đức Giê-su
và người tin”). Sự sống đích thực này làm cho người tin trở
thành “anh em của Đức Giê-su” và “anh chị em với nhau”.
(2) Trong sứ vụ, Đức Giê-su gọi những ai tin vào Người là “môn đệ” (13,35),
là “bạn hữu” (15,14.15), chỉ sau khi Phục Sinh (20,17), Người mới gọi các môn
đệ là “anh em” (adelphos). Đấng Phục Sinh nói với Ma-ri-a Mác-đa-la ở
20,17: “Đừng giữ Thầy lại, vì Thầy chưa lên cùng Cha.
Nhưng hãy đi đến với anh em (adelphous) của Thầy và nói với họ: ‘Thầy
lên cùng Cha của Thầy cũng là Cha của anh em (humôn), Thiên Chúa của Thầy cũng là Thiên Chúa của anh
em (humôn).’” Câu này có
3 lần từ “anh em” trong tiếng Việt, nhưng chỉ lần đầu tiên dùng từ “adelphos”
(anh em) còn hai lần sau là đại từ ngôi thứ 2 số nhiều “humôn” (của anh em). Danh từ “adelphos” ở 20,17
có ý nghĩa thần học. Sau khi được tôn
vinh, Đức Giê-su đưa các môn đệ vào tương quan mới mẻ với Người và với Cha của
Người. Từ nay các môn đệ trở thành anh em của Đức Giê-su, cùng có Cha và có
Thiên Chúa với Đức Giê-su. Dầu vậy, Đức Giê-su vẫn phân biệt “Thiên Chúa
của Thầy” và “Thiên Chúa của anh em”; “Cha của Thầy” và “Cha của anh em”
(20,17). Đức Giê-su không nói “Thiên Chúa của chúng ta”. Kiểu nói trên nhấn
mạnh khác biệt giữa cương vị của Đức Giê-su là Con Một Thiên Chúa (1,18), và vị
trí của các môn đệ. Đức Giê-su khác với các môn đệ vì Người có nguồn gốc từ
trời (6,38) và Người hiệp thông nên một với Cha (10,30; 14,11). Đồng thời Người
là đối tượng niềm tin của các môn đệ. Vì thế, các môn đệ là anh em của Đức
Giê-su, nhưng không trên cùng một bình diện. Điều lớn lao là Đức Giê-su làm cho
các môn đệ trở thành anh em của Người, nên mọi người tin là anh chị em với nhau.
(3) Cuối Tin
Mừng (21,23) cộng đoàn người tin được gọi là anh em (adelphos). Cách xưng hô này được người thuật chuyện nói
đến khi viết về thân phận môn đệ Đức Giê-su yêu mến. Phê-rô hỏi Đức Giê-su về môn
đệ này ở 21,21b: “Thưa Thầy, còn anh
này thì sao ?” Đức Giê-su trả lời ở 21,22: “Nếu Thầy muốn anh ấy
ở lại cho tới khi Thầy đến, thì việc gì đến anh? Phần anh, anh hãy theo Thầy.” Người
thuật chuyện cho biết ở 21,23: “Vậy có lời đồn giữa anh em (adelphous)
là người môn đệ ấy không chết. Nhưng Đức Giê-su đã không nói với ông ấy là ‘Anh
ấy không chết’, mà là ‘Giả như Thầy muốn anh
ấy ở lại cho tới khi Thầy đến [, thì việc gì đến anh?]’” Trong bối cảnh sau
Phục Sinh, cộng đoàn người tin là anh chị em với nhau (adelphos). Từ
hình ảnh anh chị em trong gia đình ruột thịt, Tin Mừng Gio-an xây dựng tương
quan anh em mới mẻ trong niềm tin và trong tự do.
3. Ai là cha, Thiên Chúa hay
quỷ? (8,31-44)
Dấn thân làm “con
cái” Thiên Chúa, làm “anh em” Đức Giê-su và làm “anh chị em” với nhau là quyết
định hoàn toàn tự do. Nghĩa là người tin có quyền quyết định thôi không theo
Đức Giê-su nữa, điều này đã xảy ra trong Tin Mừng. Sau khi nghe diễn từ về bánh
sự sống, người thuật chuyện cho biết ở 6,66: “Nhiều môn đệ của Người bỏ đi và
không còn đi với Người nữa.” Tự do quyết định, theo hay không theo Đức Giê-su,
vừa đề cao sự tự do dấn thân của các môn đệ, vừa cho thấy đó là lựa chọn không bị
ép buộc hay bị áp lực. (Xem Tình yêu và tình bạn trong Ga 15,9-17, tr. 257-261).
Hơn nữa, tư cách
“môn đệ Đức Giê-su” và “con cái Thiên Chúa” được xác định qua hành động và lựa
chọn cụ thể trong cuộc sống hằng ngày. Câu hỏi đặt ra cho những kẻ chống đối Đức
Giê-su trong đoạn văn 8,31-44 là ai thực sự là cha, Thiên Chúa hay quỷ? Câu hỏi này cũng
đặt ra cho tất cả mọi người. Tranh luận giữa Đức
Giê-su và những người Do Thái trong đoạn văn 8,31-44 làm rõ ai là cha thực sự
của họ. Họ khẳng định là con cháu Áp-ra-ham
và có Thiên Chúa là Cha, nhưng không phải thế. Tại sao? Trước hết, họ nói với Đức
Giê-su ở 8,39a: “Cha của chúng tôi là Áp-ra-ham.” Nhưng Đức Giê-su phủ nhận
điều này khi nói với họ ở 8,39b-41a: “39b Nếu các ông là con cái Áp-ra-ham, các
ông đã làm những việc của Áp-ra-ham. 40 Nhưng bây giờ các ông tìm giết
Tôi, là người đã nói cho các ông sự thật mà Tôi đã nghe nơi
Thiên Chúa. Điều đó, Áp-ra-ham đã không làm. 41a Còn các ông, các ông làm những
việc của cha các ông.” Từ “cha” trong câu này nói về ai? Ở đây độc giả chưa có
câu trả lời. Những người Do Thái nói tiếp ở 8,41b: “Chúng tôi không phải là con
đẻ hoang. Chúng tôi chỉ có một Cha là Thiên Chúa.” Đức Giê-su cũng phủ nhận lời
này ở 8,42: “Nếu Thiên Chúa là Cha các ông, các ông đã yêu mến Tôi, vì chính
Tôi phát xuất và đến từ nơi Thiên Chúa. Tôi không tự mình mà đến, nhưng chính
Đấng ấy đã sai Tôi.”
Vậy cha của những
người Do Thái không phải là Áp-ra-ham, cũng chẳng phải là Thiên Chúa. Đức
Giê-su cho biết ai là cha của họ ở 8,44: “Các ông thuộc về quỷ là cha các ông,
và các ông muốn làm những ước muốn của cha các ông. Ngay từ đầu, nó đã là kẻ sát
nhân, và nó đã không đứng về phía sự thật, vì sự thật không ở trong nó. Khi nó
nói, nó nói theo bản tính của nó là sự gian dối, vì nó là kẻ nói dối, và là cha
của sự gian dối.” Tại sao lại có cha là quỷ trong khi trên “giấy
tờ” họ là con cháu Áp-ra-ham (8,33.39) và có Cha là Thiên Chúa (8,41b)? Điều gì
làm cho họ mất tư cách con cháu Áp-ra-ham và không có Thiên Chúa là Cha? Đó là vì
hành động cụ thể của họ: không tin và đang tìm giết Đức Giê-su (8,37.40). Chính
hành động thù nghịch này làm cho họ có cha là quỷ. Điều trớ trêu là họ không
biết họ không có Cha là Thiên Chúa nữa.
Câu hỏi đặt ra
cho những ai được gọi là “con cái Thiên Chúa” là họ còn thực sự có Cha là Thiên
Chúa hay không? Câu trả lời không phải là lý thuyết mà qua lựa chọn và hành
động trong cuộc sống thường ngày. Vấn đề thuộc về ai, thuộc về Đức Giê-su hay thuộc
về thế gian, thuộc về Cha là Thiên Chúa hay thuộc về cha là quỷ vẫn là thách đố
và là lời chất vấn người tin trong lựa chọn hằng ngày.
Kết luận
Đề tài hôn nhân
và gia đình trong Tin Mừng được đề cao qua từ ngữ: “tiệc cưới”, “sinh con”,
“làm con”, cùng với các tương quan gia đình như “mẹ - con”, “cha - con”,
“anh chị em ruột thịt”, “anh chị em họ”... Tin Mừng đề cao hình ảnh đẹp về hôn
nhân và gia đình qua sự hiện diện của thân mẫu, Đức Giê-su và các môn đệ ở tiệc
cưới Ca-na; qua dấn thân làm môn đệ của hai anh em An-rê và Si-môn; qua tương
quan tình bạn và tình yêu giữa gia đình ba chị em ở Bê-ta-ni-a và Đức Giê-su;
qua hiện diện của thân mẫu và chị của thân mẫu dưới chân thập giá.
Từ hình ảnh hôn
nhân và gia đình trần thế, Tin Mừng xây dựng gia đình người tin qua các từ ngữ:
sinh ra một lần nữa để làm con Thiên Chúa; tin vào Đức Giê-su để trở thành anh
em của Người và trở thành con cái cùng một Cha. Từ nay mọi người tin là anh chị
em với nhau, anh em của Đức Giê-su, cùng nhau sống sự sống mới, sự sống đích
thực Đức Giê-su ban tặng. Sự sống này diễn tả bằng thứ “rượu ngon hảo hạng” ở tiệc
cưới Ca-na; bằng niềm vui bền bỉ và bình an sâu xa để đứng vững trong thử
thách; bằng tình liên đới, tình yêu và tình bạn với Đức Giê-su và với nhau.
Tuy vậy, hành
trình “làm con cái Thiên Chúa”, “làm anh em với Đức Giê-su” và “làm anh chị em
với nhau” vẫn luôn là thách đố qua lựa chọn và quyết định hằng ngày. Tin Mừng
mời gọi mỗi thành viên trong gia đình mới, sống và hành động theo giáo huấn Đức
Giê-su, thuộc về sự thật và làm theo sự thật, tin vào Đức Giê-su và vào quyền
năng của Người. Điều này được thể hiện qua những hành động cụ thể trong cuộc sống.
Bài
viết không thể trình bày hết các trình thuật liên quan đến hôn nhân và gia đình
trong Tin Mừng, chẳng hạn Gio-an Tẩy Giả nói đến “chú rể” và “bạn của chú rể”
(3,29-30); dấu lạ thứ hai ở Ca-na (4,43-54) là hành trình của người cha tìm
cách cứu sống con mình với phần kết đẹp: “Ông ấy và cả nhà của ông đã tin” (4,53b).
Hôn nhân và gia đình giữ vai trò quan trọng trong sứ vụ Đức Giê-su. Qua đó, Người
đem lại quà tặng lớn lao và ý nghĩa cho đời sống hôn nhân và gia đình trần
thế./.
Nguồn: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.co.il/2015/01/hon-nhan-va-gia-inh-trong-tin-mung-gio_14.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét