Tác giả:
Giuse Lê Minh Thông, O.P.
Email: josleminhthong@gmail.com
Email: josleminhthong@gmail.com
Cập nhật, ngày 25 tháng 02 năm 2020.
Nội dung
Dẫn nhập
1.
Chuyển âm từ La Tinh phổ thông sang Hy-lạp
2. Dịch
các từ La Tinh sang Hy-lạp
3. Chuyển
kiểu nói La Tinh sang tiếng Hy-lạp
4.
Giải thích bằng tiếng La Tinh (chuyển âm Hy-lạp)
Kết luận
Dẫn nhập
Như đã trình bày
trong bài viết: “Tác
giả, nơi biên soạn, độc giả, niên biểu và tài liệu biên soạn”, một trong những đặc điểm Tin Mừng Mác-cô
so là có nhiều từ gốc La Tinh. Bài viết này sẽ liệt kê một số từ La Tinh xuất
hiện trong Tin Mừng Mác-cô. Những từ này được tác giả sách Tin Mừng chuyển âm
sang tiếng Hy-lạp, vì Tin Mừng Mác-cô được viết bằng tiếng Hy-lạp. (Xem C. Focant, L’évangile
selon Marc, (CB.NT 2), Paris, Le Cerf, 2004, n. 2, p. 35-36). Có thể xếp các từ gốc La Tinh và các từ
dịch từ La Tinh sang Hy-lạp trong Tin Mừng Mác-cô thành bốn loại: (1) chuyển âm các từ ngữ La Tinh sang Hy-lạp; (2) Dịch
tiếng La Tinh sang tiếng Hy-lạp; (3) Dùng một số kiểu nói La Tinh; (4) Giải
thích bằng tiếng La Tinh.
1. Chuyển âm từ La Tinh phổ thông sang Hy-lạp
Trong Tin Mừng
Mác-cô, có nhiều từ La Tinh được tác giả sách Tin Mừng chuyển âm sang tiếng Hy-lạp.
Chẳng hạn, từ “chõng” (krabattos) trong trình thuật tha tội và chữa lành người bại liệt (Mc 2,1-12). Đức Giê-su nói với người
bại liệt ở Mc 2,11-12: “’11 Ta bảo con, hãy đứng dậy, hãy vác lấy chõng (ton
krabatton) của con và hãy đi về nhà của con.’ 12 Anh ta trỗi dậy và lập tức
vác chõng (ton krabatton) đi ra trước mặt mọi người, khiến mọi người
sửng sốt và tôn vinh Thiên Chúa. Họ nói rằng: ‘Chúng ta chưa bao giờ thấy như
thế’.” (Xem bản dịch Tin
Mừng Mác-cô Hy Lạp – Việt). Trong đoạn văn Mc 2,1-12, xuất hiện 4 lần
từ “chõng” (krabattos) ở 2,4.9.11.12. Từ Hy-lạp: “krabattos” được
chuyển âm từ tiếng La Tinh “grabatus”.
Trong câu chuyện Đức Giê-su giải thoát người bị quỷ ám ở Ghê-ra-sa (Mc 5,1-20), xuất hiện 2 lần từ “đạo binh”
(legiôn) ở Mc 5,9.15. Đức Giê-su hỏi người bị thần ô uế nhập: “Tên ngươi
là gì?”, nó nói với Người: “Tên tôi là đạo binh (legiôn), vì chúng tôi
đông lắm” (Mc 5,9). “Đạo binh” là một đơn vị khoảng 6.000 lính Rô-ma. Từ “đạo
binh” tiếng La Tinh: “legio”, chuyển âm sang tiếng Hy-lạp: “legiôn”.
Bảng dưới đây
liệt kê một số từ La Tinh được chuyển âm sang tiếng Hy-lạp trong Tin Mừng Mác-cô.
Những từ có dấu * trong các bảng cho biết các từ này chỉ xuất hiện trong Tin
Mừng Mác-cô mà thôi, không có trong các sách Tin Mừng khác.
Loại thứ hai là dịch từ tiếng La Tinh sang Hy-lạp.
Chẳng hạn từ “họp bàn” xuất hiện 2 lần trong Tin Mừng Mác-cô ở 3,6; 15,1. “Họp
bàn” tiếng La Tinh “consilium” được dịch sang tiếng Hy-lạp: sumboulion.
Từ Hy Lạp “pugmê”, có nghĩa “nắm tay”,
“quả đấm” (fist) ở Mc 7,3, có thể hiểu nhiều cách khác nhau. Cụm từ “pugmê
vipsôntai tas kheiras” (Mc 7,3) được dịch:
1) NPD/CGKPV,
TOB, NAB: “Rửa tay cẩn thận” (se laver soigneusement les
mains, carefully washing their hands).
2) JB,
NJB: “Rửa tay cho đến cùi chỏ” (se laver les bras jusqu'au
coude, washing their arms as far as the elbow).
3) NIV:
“Rửa tay theo nghi thức” (give their hands a ceremonial washing).
4) NJK:
“Rửa tay của họ theo cách thức riêng”
(they wash their hands in a special way)…
Chúng tôi tạm dịch từ “pugmê” là “cẩn thận”.
Từ La Tinh tương ứng với “pugmê” là “pugno” hay “pugillo”.
Loại thứ ba là dịch những kiểu nói La Tinh
sang Hy-lạp. Kiểu dịch “từng chữ” (mot à mot) La Tinh sang Hy-lạp này
làm cho câu văn không phải là kiểu hành văn theo văn chương Hy-lạp.
Trong Tin Mừng
Mác-cô, có hai chỗ (12,42; 15,16) tác giả giải thích bằng tiếng La Tinh chuyển
âm Hy-lạp:
“Tiền kẽm” (La Tinh: leptes, Hy-lạp: lepta) chuyển thành tiền Rô-ma là “đồng xu” (La Tinh: quadrans, chuyển âm Hy-lạp: kodrantês). Giải thích này giúp độc giả thời đó (độc giả sách Tin Mừng Mác-cô) hiểu trị giá số tiền bà goá bỏ vào thùng dâng cúng.
Từ Hy Lạp “sân
dinh” (aulê) được giải thích bằng tiếng La Tinh: “proetorium” (dinh
tổng trấn), chuyển tự Hy-lạp “praitôrion”.
Không tìm thấy trường hợp ngược lại trong Tin Mừng Mác-cô, nghĩa là giải thích từ gốc La Tinh bằng tiếng Hy-lạp. Điều này cho biết độc giả quen thuộc với tiếng La Tinh.
Kết
luận
Tuy bản văn Tin
Mừng Mác-cô được viết bằng tiếng Hy-lạp, nhưng mang dấu ấn tiếng La Tinh. Ảnh
hưởng tiếng La Tinh trong Tin Mừng này có thể được xếp thành bốn loại: (1) Từ
La Tinh được chuyển âm sang Hy-lạp; (2) dịch từ tiếng La Tinh sang tiếng Hy-lạp;
(3) chuyển các kiểu nói La Tinh sang tiếng Hy-lạp; (4) giải thích trong bản văn
bằng tiếng La Tinh chuyển âm sang Hy-lạp. Đặc điểm này cho phép nghĩ Tin Mừng
Mác-cô được viết trong môi trường văn hoá Hy-lạp và La Tinh. Tác giả và độc giả
sách Tin Mừng Mác-cô quen thuộc với tiếng La Tinh nên xuất hiện nhiều từ ngữ
gốc La Tinh./.
Nguồn: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/2012/02/tieng-la-tinh-trong-tin-mung-mac-co-hy.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét